Sêrat Rangsang Tuban (1---5)

Rangsang Tuban

--- 0 ---

Sêrat Rangsang Tuban

Sêrat Rangsang Tuban, nyariyosakên lêlampahanipun pangeran kêkalih ing nagari Tuban, ajêjuluk Sang Pangeran Warihkusuma sarta Sang Pangeran Adipati Anom, Warsakusuma, ngantos satamating cariyos. Pêthikan saking Sêrat, Wedhaparaya, anggitanipun Êmpu Manêhguna ing nagari Lamongan

Kaanggit dening Ki Padmasusastra

Tiyang mardika ingkang marsudi kasusastran Jawi ing Surakarta

Nalika taun 1900

Kaêcap wontên ing pangêcapan N.V. Budi Utama ing Surakarta 1912.

--- 1 ---

Ing nagari Tuban, wontên ingkang jumênêng nata binathara, ajêjuluk Prabu Sindupati, agêng karatonipun, angrèhakên para ratu ing ngatas angin, ing bawah angin, sang prabu tansah angêlar jajahan, misuwuring asmanipun angèbêki jagad, para ratu sami suyud sumawita botên kalayan kagêbag ing pêrang, anggêpipun sami ambathara. Sang prabu nêngênakên kaprawiran, mila ingkang para abdi sami ulah kasampurnaning kawruh pêrang, aji jaya-kawijayan, kadigdayan lan kanuragan, sami têguh-timbul, botên wontên ingkang têdhas tapak paluning pandhe sisaning gurinda, limpad ing wiweka sugih gêlar panangkêping satru sêkti botên kanyanan ing mêngsah, sumêrêpipun sampun kasèp kalêbêt ing byuha kalawêrit, angèl wênganipun, kontaping kaprawiran, kasudiran sarta kawêgiganing pasang gêlar wau: adamêl mirising para ratu ingkang dèrèng sami kawêngku ing jajahanipun nagari Tuban. Garwanipun sang prabu sangang dasa sanga, nanging putranipun namung kêkalih sami kakung, ingkang sêpuh mijil saking garwa pangrêmbe turasing pandhita, kaparingan nama Radèn Warihkusuma, ingkang anèm miyos saking garwa padmi putrining ratu, kaparingan nama Radèn Warsakusuma, punika ingkang ginadhang anggêntosi karatonipun ingkang rama, radèn kêkalih [kêka...]

--- 2 ---

[...lih] rukun anggènipun saduluran, radèn sêpuh sangêt momong dhatêng ingkang rayi, sarta ajrih asih narimah ing pandum ingkang sampun dados lêrêsipun jumênêng pangeran agêng dados wêwêngkuning praja. Radèn anèm sangêt trêsna saha rumêngkuh agêng gunganipun dhatêng ingkang raka prasasat dhatêng ingkang rama, mila jumênêngipun pangeran adipati botên adamêl kêmeronipun dhatêng ingkang raka, saking ingkang rayi rumaos kawêngku dhatêng ingkang raka.

Sang prabu sangêt pirêna ing galih anguningani rukunipun ingkang putra anggènipun saduluran, acipta badhe botên wontên sambekala ingkang dhumawah dhatêng putra: bilih sang prabu sampun murud dhatêng têpêtsuci.

Jumênêngipun sang prabu antawis pikantuk 50 taun, dumugi yuswa 75 taun, nandhang gêrah sarira sadaya, sang nata karaos badhe puput yuswanipun, ingkang putra sami ingandikan, wontên ing dagan sami angujungi sampeyanipun ingkang rama sarta sami lara karuna sumêrêp netyanipun ingkang rama sampun asawang kunarpa, ingkang rama angandika lirih: Kulup sakarone gêrah ingsun kaya wus ora waluya dening usada, ingsun bakal tumêka ing pati, sira sakarone dibêcik sapungkur ingsun, sang pangeran tansah sami carocosan, sang prabu mapat lajêng [la...]

--- 3 ---

[...jêng] seda, tangis gumuruh salêbêting pura, sang pramèswari sarta para garwa pangrêmbe sami rêmpu ing galih koncatan sihing raka kados coploking sêsotya saking êmbanan.

Sang pangeran kêkalih lajêng matah bab upakartining layon, botên dangu sampun samapta, sang prabu lajêng kaangkatakên kalayan pakurmatan agêng, kasarèkakên ing astana nunggil para lêluhuripun.

Tidhêming praja antawis, 7 dintên, karsanipun Sang Pangeran Warihkusuma ingkang rayi Sang Pangeran Adipati Warsakusuma kaangkat jumênêng ratu anggêntosi ingkang rama suwargi, kalampahan mawi pakurmatan agêng sarta mawi kajênêngan para ratu ingkang nunggil jaman kalihan sang nata, misuwuring asmanipun sang prabu sairib lan ingkang rama, pikêkahing praja ingkang dados tanggulanging mungsuh sêkti namung Sang Pangeran Warihkusuma.

Kacariyos Sang Pangeran Warihkusuma dèrèng mawi krama, kagungan pacangan sangkaning timur kalêrês sadhèrèkipun nak-sanak piyambak saking bibi, kala samantên dèrèng diwasa, sapunika sampun nêdhêng birai, karsanipun sang pangeran badhe nglamar dhatêng ing rêdi, pamit dhatêng ingkang rayi sang prabu, nyariosakên karsanipun wau punika, awit botên namung wajibipun ing agêsang [agê...]

--- 4 ---

[...sang] mawi krama, ingkang langkung pêrlu angestokakên piwêlinging kaki sang pandhita ingkang sampun murud dhatêng ing jaman kailangan, yèn pinacang sangkaning lare kalihan Endhang Wrêsti sutaning Umbulmudal, patutan saking endhang sadhèrèking bibi. Sang prabu sarêng midhangêt yèn ingkang raka badhe palakrama sakalangkung pirêna ing panggalih, lajêng adhêdhawuh karsa ngaturakên piyambak ing tindakipun ingkang raka sang pangeran, mêthuk Endhang Wrêsti dhatêng ing rêdi, tiyang sapraja otêr sami tata-tata.

Tindakipun sang pangeran kalihan ingkang rayi sang prabu dhatêng ing rêdi Mudal, adamêl orêging têtiyang sapraja sami kapiluyu tumut andhèrèkakên dhatêng ing rêdi ngiras ningali, sakathahing bala ambalabar ngantos angèbêki papan, sanadyan ing jurang-jurang kêbak tiyang, ing Mudal awutahan tiyang sapraja kados nagari dadakan, Kyai Umbul sampun nampèni dhawuh rumiyin ing tindakipun sang pangeran sakalihan ingkang rayi sang prabu, sarta sampun nyuwêngakên griya manggèn ing gandhok, lajêng tata-tata saha sampun mirantos, ing griya dipun pajang linungsir ing gêgodhongan wanan, lunging pakis lan pradapaning angsoka winor lan soglènganing sêkar pudhak, tuwin mayanging jambe kinarawistha kinubêngakên minôngka têtawing utawi palisiring [palisir...]

--- 5 ---

[...ing] pinarakanipun sang prabu lan sang pinangantèn, kongasing ambêtipun rêrêngganing pinarakan kados wontên ing jaman limunan kadhatoning êjin pêri parayangan, saka-saka sami kapasangan têtuwuhan, cêngkiripun gadhing tinulis ing kênaka luru gambaripun Kumajaya lan Dewi Ratih, tarubipun sami kinayu apu ing gêgodhongan sarta lunglungan tuwin sêsêkaran ingkang wangi-wangi.

Rawuhipun sang prabu sarta sang pinangantèn katingal pirêna ing galih, Kyai Umbul gurawalan mêthuk kalihan semahipun sami makidhupuh ngalosod ing siti, sang prabu marma ing galih lajêng kinèn andhèrèk ing tindakipun. Rawuhing pêpajangan lênggah kalihan ingkang raka sang pinangantèn, kaadhêp ing Kyai Patih Toyamarta, kiwanipun Kyai Umbul, lajêng para nayaka ingkang sami andhèrèk, tarab wontên ngarsanipun sang prabu. Kyai Umbulmudal matur, Gusti: Kawula rumaos bêgja karawuhan ratu pituruning dewa badhe aparing nugraha dhumatêng kawula, kawula kamipurun ngaturakên kasugêngan paduka, saha raka paduka sang pangeran, sêmbah kawula konjuk ing pada paduka sang binathara.

Sang prabu, Paman: bangêt tarimaningsun, sira apa padha basuki. [ba...]