Call Our Toll-Free Number: 123-444-5555

7 Jan 2015

Sêrat Rangsang Tuban (41---55)



--- 41 ---
[...kang] rayi sang pramèswari sampun pinanggih èngêt lajêng angrungkêbi sampeyanipun ingkang raka sarwi lara karuna pitakèn putranipun, gusti kawula botên sagêd kantun kalihan putra tuwan pun Wayi, paduka sarêng kalêbêtna ing kuburipun, sang prabu kêrot kancing botên sagêd ngandika, ingkang rayi kakondurakên dhatêng ing tênggan, sang prabu lajêng sinewaka, Kyai Patih Lodaka sampun pitung dintên tugur sakancanipun para bupati wontên ing sri manganti, sarêng mirêng ramenipun ing pura lajêng malêbêt botên kalayan dipun timbali, sang prabu sampun pinanggih lênggah sinewaka wontên ing dhampar, kyai patih lajêng sowan nyakêt, sang prabu tansah gêrêng-gêrêng dèrèng sagêd ngandika, wadananipun katingal kados latu, kyai patih botên andungkap ingkang dados puruging bêndu, jamakipun tiyang kasripahan punika: susah, sang prabu punika botên, malah nawung duka.
Kyai patih bijaksana botên mawi angêntosi dhawuhipun sang prabu bab upakarti sarta rêrêngganing layon, sampun kadhawuhakên samapta rumiyin, sarta layonipun sang putri sampun lajêng kabidhalakên dhatêng astana lêluhuripun sang prabu mawi pakurmatan agêng, wêdalipun saking kadhaton botên kauningan ing sang nata, kagalih mênawi saya adamêl rontaging galihipun [ga...]
--- 42 ---
[...lihipun] sang prabu.
Sang nata andhawuhakên parentah dhatêng kyai patih: kakang layone anakira apa wus sira pikir.
Kawula nuwun sampun, saha sampun kawula angkatakên.
Kakang: panggalih ingsun ora bisa tumingal marang putranira jabang bayi, awit samôngsa ingsun tumingal bisa andadèkake kagèting panggalih ingsun, èngêt marang kang wis layon, awit saka iku bokmênawa bisa amêmugut karênan ananingsun ing dunya, iku banjur sira labuha ing bangawan bae, emanên yuswaningsun yèn nganti ora widada saka pangaluping jabang bayi iku. Dene kang luwih pêrlu: ingsun aja kongsi tumingal manèh marang si Warihkusuma, saiki sira tundhungên lunga saka laladaning naganingsun[10] ing Banyubiru, balia marang laladaning nagarane dhewe ing Tuban, yèn ora ngestokake parentah ingsun, amêsthi ingsun patèni kalawan pangewan-ewan, awit kang dadi jalaran patine putriningsun: saka awake, dadi wis têtela yèn lungane si Warihkusuma saka ing nagarane mau pancèn ala, gawe sangaring nagara kang diambah. Apa karsaningsun amêsthi kalakon padha sanalika iki.
Kyai patih botên amênggak karsanipun sang prabu, namung baka[11] [ba...]
--- 43 ---
[...ka] dhèrèk kemawon, pamurihipun namung rumêksa ing kasugêngan, sarta karaharjaning praja sampun ngantos gustinipun katuwuhan sêkêl awit saking prakawis punika. Kyai patih mundur saking ngajêngan lajêng angruktèni pirantos badhe panglabuhing jabang bayi, winot ing joli kajêng nagasari kinarawistha ing sêsêkaran awig pakirtyanipun, sarta lajêng winot ing baita tembo mawi rinêngga ing gêgodhongan pancasan enggal, aluming godhong katingal saking katêbihan amêmêlas, sampun kalampahan jabang bayi kalabuh mawi pakurmatan lampah agêng. Kyai patih lajêng kapanggih Sang Pangeran Warihkusuma, andhawuhakên karsanipun sang prabu, yèn sang pangeran kadhawahan tundhung, botên kenging ngambah laladaning nagari Banyubiru, amargi sang pangeran kagalih damêl sangaring praja sarta adamêl jalaran sedanipun sang putri, sapintên rujiting galihipun sang pangeran, mêntas kasedan garwa putranipun kalabuh, sariranipun katundhung, sang pangeran lingsêm mulat sasamining tumitah, wanci lingsir dalu anis saking pura, lajêng ing tindakipun malêbêt ing wanawasa pados margining pêjah.
Kocapa Kyai Buyut Wulusan ing Sumbêrêja, padamêlanipun misaya ulam ing bênawi, nuju wontên ing lèpèn kagèt [ka...]
--- 44 ---
[...gèt] sumêrêp wontên kêndhaga kèli winot ing baita tembo mawi ombyong-ombyong gêgodhongan sampun sami alum, lajêng dipun candhangi, sarêng kabikak isi bayi mawa teja, kyai buyut eram salêbêting manah, narka yèn bayi punika putraning putri ingkang lampah jina lajêng kalabuh ing bênawi nyirnakakên tilas, kyai buyut gadhah osik, bayi iki bêcik dak pupune, tinimbang mati aluwung dadia bocah kêna dikongkon, karodene manèh bokne bayèk wis ping têlu gone duwe anak pijêr mati bae, bocah iki yèn bisa dadi lanjaran, bayi lajêng dipun bopong kabêkta mantuk, dipun sukakakên semahipun, nyai buyut kagèt sumêrêp ingkang jalêr mantuk ambopong bayi, mulung tanganipun nampèni bayi sarwi pitakèn: iki mau bayi olèhmu ing ngêndi.
Olèhku candhang ing bêngawan.
Ayake anake wong dhêmênan dikèlèkake.
Mênawa, nanging dudu sok wonga, katitik wadhahe apik, didokok ana ing gêndhaga.
Aku bungah bangêt bapakne gêndhuk, kowèhi anak, tak opènane sing bêcik, mêngko tak gêbyur, banyuku susu
--- 45 ---
isih mêtu, dadi kêbênêran bangêt. Kojênêngake sapa: bapakne.
Tak jênêngake Rara Sêndhang bae: bêcik, wong olèhku ana ing banyu.
Rara Sêndhang ingupakara sarta sinêsêpan dhatêng Nyai Buyut Wulusan ing Sumbêrêja, dumlundung kalis ing sêsakit, enggal agêng kados dinusan ing toya gege, agêngipun Rara Sêndhang kalawun-lawun.
Gêntos kacariyos, lampahipun wadyabala ing Banyubiru ingkang andhèrèkakên layonipun sang putri dumugi ing astana layon kasèlèhakên, salêbêting krêndhasawa kêmirêng saking ing jawi swara lamat-lamat, sarta kalêsêding layon katingal obah, senapatining lampah enggal ambikak tutuping krêndhasawa, katingal sang putri wungu sarta ngandika lirih, kangmas pangeran adipati ana ing ngêndi, senapatining lampah nyana yèn sang putri waluya jati, lajêng matur: raka paduka taksih wontên ing nagari, panjênêngan paduka punika sampun kaagêm-agêman busananing layon, amargi seda konduran, sapunika sampun dumugi ing astana.
--- 46 ---
Aku gawanên bali, nanging aja kolukari, cik bèn dilukari kangmas pangeran dhewe ana ing kadhaton.
Layon lajêng kabêkta wangsul sarta mawi pratandhaning kabingahan, tambur slomprèt mungêl mawi lêlagon gêndhing anganyut-anyut, gêdêring pawartos enggal dumugi ing nagari yèn sang putri botên saèstu seda, ing mangke kabêkta wangsul kondur taksih wontên salêbêting krêndhasawa bikakan.
Sang prabu saha sang pramèswari sampun kaaturan uninga ing kasugênganipun ingkang putra sang putri, kados punapa bingahing galihipun sang prabu, enggal têdhak mêthuk akalihan ingkang rayi, saking kasêsanipun tindak dharat kemawon, titihan rata kasusulakên katututakên wontên ing margi, sang prabu sarta sang pramèswari lajêng nitih rata, antawis saonjotan layon katingal, rata kadhawuhan ngrikatakên, botên sarèh karsanipun sang nata, dumugi pasanggrahan ing Rancakarni: layon kèndêl, sang prabu sarta sang pramèswari rawuh gurawalan lajêng ngangkat putra ingkang pindha layon, sang pramèswari anglukari ingkang putra sarta lajêng ingagêman raja kaputrèn, ingkang putra tansah [ta...]
--- 47 ---
[...nsah] dipun arasi ingkang ibu, sang putri matur: kakangmas adipati wontên pundi, saha anak kula punapa gêsang. Ingkang rama nênggak waspa sarwi ngandika: bojonira mulih marang Tuban, mêngko ingsun utusan nimbali, dene anakira ingsun labuh marang bêngawan. Sang prabu lajêng andhawuhakên dhatêng kyai patih kinèn ngupadosi Radèn Warihkusuma, bilih botên pinanggih ing margi lajêng kadhawuhan anglacak dhatêng nagari Tuban, makatên ugi anglari gêndhaga ingkang kalabuh ing bênawi, anggènipun dhawuh sang prabu dhatêng kyai patih, kalayan bisik-bisik, karsanipun sang prabu sampun ngantos adamêl kagèt utawi rontaging galihipun ingkang putra sang putri, prakawis wau kêdah kawados, sampun ngantos sang putri anguningani yèn ingkang raka sang pangeran kesahipun kadhawahan tundhung. Sang prabu saha garwa putra lajêng bidhal kondur angadhaton, pulih rêntênging galihipun sang prabu, kantun angêntosi dhatêngipun sang pangeran sarta kapanggihing gêndhaga bilih bayi taksih sugêng.
Utusanipun sang prabu ingkang nglari sang pangeran, botên angsal lacak, ngantos dipun susul dumugi nagari Tuban, [Tu...]
--- 48 ---
[...ban,] malah wadyabala ing Tuban ingkang ngupadosi sang pangeran: dèrèng wontên mantuk, mila utusan wau lajêng nulak wangsul ngupadosi dhatêng ing wana malih, makatên ugi utusan ingkang nglari gêndhaga turut bênawi ngantos dumugi sungapaning sagantên mêksa botên sagêd angsal lacak, para utusan wau sarêng sampun tita pangupadosipun lajêng sami wangsul dhatêng nagari sarta lajêng angunujuki uninga ing sang prabu. Sang nata botên andugi bab cabaring utusan, bokmênawi karsaning dewa ingkang putra kadamêl lêlampahan, sang prabu mupus salêbêting galih narimah punapa purbanipun Sang Hyang Wisesa, sang prabu sadintên-dintên tansah angimur tikbraning galihipun ingkang putra sang putri.
Gêntos kacariyos sang pangeran wontên salêbêting wana tanpa kanthi, ingkang kadhahar namung wowohan sarta gêgodhongan nèm ing wana, sangêt anggènipun kasarakat, ciptaning galih namung badhe anganyut tuwuh tansah nêtah sarira anggènipun katula-tula, badhe garwa pêpacangan karêbat ingkang rayi sang prabu, angsal panglipur sagêd krama putrining ratu, ayu pinunjul ing jagad, dèrèng ngantos dumugi sawêg sataun tinilar seda. Galihipun [Galihipu...]
--- 49 ---
[...n] sang pangeran kados rinujit anglês tanpa karkat sèndhèn ing uwit bêndha dhoyong ingkang pinulêt ing mandira goraya, samirana midit ambêkta gandaning sêkar saya adamêl rêncêming galih, swaraning pêksi rame kados pencokan badhe mapan tilêm tambah adamêl kuwur, pêpêtêng wiwit andhatêngi kados badhe angêlêm jagad, punika ingkang amisesa têlasing galihipun sang pangeran, andhêkukul angrangkul jêngku waspa adrês kados turasan, salêbêtipun wontên ngandhap bêndha tansah mêrêm mêlik botên sagêd sare kèngêtan dhatêng ingkang rayi Dèwi Wrêsti, wanci sidhên[12] kayon lintang sumêbar ing langit, purnama mungup sapucaking aldaka sumorot kados wadananipun ingkang rayi, cumêngèring kidang alihan tilêm kados panguwuh angaturi kondur dhatêng ing nagari Tuban, sang pangeran tumratab ing galih, acipta ingkang rayi Dèwi Wrêsti kados sumandhing lênggah, guragapan tinolih botên wontên, namung katingal soroting rêmbulan ingkang ambêdhah lêlongkangan sêlaning godhong kumênyar amawa praba, sang pangeran saya putêk ing galih. Salêbêtipun sare rêm-rêm ayam, wontên swara kêmirêng, têmbungipun: Pangeran kang
--- 50 ---
kawêlasasih kados ijêngandika, pantês nampèni panglipur. Pangeran: sampeyan sumêrêpa yèn rayi sampeyan sang putri: sugêng, sarta tansah ngajêng-ajêng rawuh sampeyan ing nagari Tuban, amargi sapêngkêr sampeyan lolos: sang prabu seda. Sang pangeran kagèt lajêng wungu, èngêt wêwentehan swara ingkang kamirêng, ananging pinaibên ing dalêm batos. Sampun anggagat bangun enjing bun pating talêthog angêbêsi sarira, mêdal saking ing wana sumêdya dhatêng padhusunan pados pitakenan ing bab kawontênanipun nagari Tuban, punapa wontên èmpêripun kalihan swara ingkang kêmirêng, wontên ing margi kêpêthuk tiyang ingkang badhe dhatêng pêkên, anglur sami anggêgendhong. Bok ayu: sang prabu apa sugêng. Winangsulan, niku takèn têka anyêrwètèh, sedane sang prabu êmpun kawak kuwi dika tekokake. Sang pangeran ragi sakeca ing galih dene anètèsi swara ingkang kacêtha, lajêng tindakipun sêdya kondur dhatêng nagari, nanging karsanipun botên mêdal ing ngajêngan, mêdal ing pungkuran, panggalihipun: sapisan dèrèng tartamtu sedanipun ingkang rayi sang prabu, kaping kalih bokmênawi [bo...]
--- 51 ---
[...kmênawi] nuwuhakên prakawis ingkang kirang prayogi.
Kacariyos Sang Rêtna Wrêsti, sampun lami ing panganti rawuhipun ingkang raka Sang Pangeran Warihkusuma, tansah gêlik-gêlik wontên ing kadhaton, raosing galih kados wontên ing tarungku, sarta sampun botên kulina kalihan ingkang putra Radèn Udakawimba, amargi wiwit miyos lajêng winimbasara dhatêng kyai patih pinisah ngantos agêng. Ciptaning galihipun sang putri sampun botên kraos wontên ing kadhaton, badhe wangsul angendhang-endhang wontên ing Mudal, nanging kapambêngan dening parentahipun kyai patih ingkang misesani karaton, botên anglilani tindakipun sang putri, awit sampun kaanggêp dados pramèswarinipun Sang Prabu Warsakusuma ingkang sampun seda, sang putri karsa angenggar-enggar galih amêng-amêng dhatêng pasanggrahan sajawining nagari, lasar sabên-sabên sang putri ing ngriku pacangkramanipun, ngantos nyare kalih utawi tigang dalu: sawêg kondur. Ing wanci sontên sang putri lênggah wontên talundhaging yasakambang kaadhêp ing para cèthi parêkan, dhasar talundhaking yasakambang munggul saking margi, tumingal wontên satriya lumampah turut [tu...]
--- 52 ---
[...rut] lalelayaning[13] udyana, tumratab ing galih èsmu sumêdhot kados tindakipun ingkang raka Sang Pangeran Warihkusuma, dangu dipun awasakên kumêdhèp têsmak, wusana têtela yèn ingkang lumampah: ingkang dados pangajapanipun ing tawang, enggal dipun palajêngi agurawalan, lajêng dipun rangkul sarwi lara karuna sambat amêlas asih: nyawa ingkang kula êntosi mèh dumugi ing pêjah sawêg katingal sapunika. Sang pangeran kagèt ing galih dipun palajêngi sarta lajêng dipun rangkul ing putri ayu, ananging inggih lajêng sumêrêp yèn putri punika ingkang dados têlênging galih: ingkang rayi Dèwi Wrêsti, mila enggal gêntos rinangkul sarta dipun arasi sarwi muwun, dangu sami tangis-tinangisan, sang putri lajêng pinondhong dhatêng ing yasakambang: botên suwala, ananging sarêng badhe kasarèkakên sangêt ing panyêngkahipun, sang pangeran eram salêbêting galih, ngèndêli karsanipun amurwarêsmi: sarwi ngandika linuding pangêla-êla: yayi kang nawang kumala sarta kang bisa nyambung dawaning umurku, apa kang dadi darunane anampik sihe pun kakang salawase ora bisa ilang-ilang, ature sang putri: kakangmas: namung kandhêga samantên [samantê...]
--- 53 ---
[...n] kemawon, kula tuhu ing jangji yèn sampeyan dados guru laki kula ngantos dumugi ing jaman kalanggêngan, nanging kenging ugi yèn kula nama cidra ing janji, amargi sariraning sêkar ingkang taksih kudhup rinodapaksa kinisêp dening kruraning bêrmara. Lajêng kacariyosakên lêlampahanipun miwiti malah amêkasi, dados ing mangke kula namung anyênyadhang sihing guru laki kula ingkang kados sarira sampeyan ngapuntên ing dosa kula agêng sèdhèng ing laki, namung kula têbusi wahdat ing salami-laminipun, sarta anyirnakna dosa kula anglampahi rajapati. Sang pangeran trênyuh ing galih midhangêtakên aturipun ingkang rayi, lajêng ngandika: yayi, dosamu iku ora ngapaa, awit anglabuhi tuhuning prasêtya, malah iku kang aran utama, ora kagiwang nampani rahsaning liyan, jamaking wanodya kang durung tau-tau amêsthi korup marang sajatining rahsa mau, mulane bangêt pangapuraku marang kowe, awit kowe ora luput, sanadyan ananing pêpati kowe iya nora nêmu dosa, awit pamrajaya iku pamalêsing patrap rodaparipêksa, mulane biratên tikbraning atimu, aku kang tanggung tumêkane
--- 54 ---
pangayunaning Pangeran, amêsthi ora nêmu siksa. Mangkono manèh yayi mungguh ing aku iya kêna ingaranan ora nêtêpi janji, amarga aku iya wis palakrama sarta asêsuta wadon. Lajêng dipun andharakên lêlampahanipun turut botên wontên ingkang kalangkungan, sang rêtna anggènipun mindhangêtakên ngantos angrêntahakên waspa botên karaos, satamating cariyos: sang putri katingal tutut, lajêng sami kèndêl ing yasakambang.
Ing wanci enjing sang pangeran lênggah kalihan ingkang rayi wontên ing paningrat, kaadhêp ing cèthi parêkan, sang pangeran mundhut papan rontal kasêrat ing kênaka, lajêng kadhawuhan maringakên dhatêng kyai patih.
Kacariyos utusanipun kyai patih anggènipun anglari tindakipun Sang Pangeran Warihkusuma anjajah dhusun milangkori: ngantos pintên-pintên taun, sarèhning sampun tita botên sagêd pinanggih lajêng sami wangsul mantuk dhatêng nagari anjujug ing kapatihan, kyai patih sawêg lênggah ing panêpèn kalihan ingkang putra Radèn Udakawimba, sang bagus sawêg winulang patrapipun nyêrat sastra jêjêg, [jê...]
--- 55 ---
[...jêg,] utusan enggal sinapa, lajêng matur sami ngaturakên tiwas ing lampahipun, sarta sami anggadhahi pangintên yèn pangeran kados lajêng anganyut tuwuh, awit sawarnining panggenan dalah ingkang sungil-sungil sampun kaosak-asik mêksa botên sagêd pinanggih, kyai patih midhangêtakên aturing utusan lêgêg ing galih, botên sagêd andugi puruging tindakipun pangeran, kasaru dhatêngipun utusan saking sang putri ambêkta papan rontal, enggal katampèn sarta lajêng kawaos, suraosing sêrat saking Sang Pangeran Warihkusuma ngaturi uninga ing rawuhipun sang pangeran, sarta kyai patih kaaturan rawuh ing pasanggrahan. Kyai patih kagèt ing galih, bingah amarwata suta kados manggih sêsotya ingkang dhumawah saking ing langit, enggal tindakipun dhatêng ing taman anganthi ingkang putra Radèn Udakawimba, rawuhipun ing taman kapêthukakên sang pangeran sarta lajêng gapyuk arêrangkulan sami angrêntahakên waspa. Kyai patih matur: kangjêng pangeran, ingkang alus ing budi, ingkang ngagungakên paramarta, ingkang sagêd angecani manahipun têtiyang alit, ingkang wicaksana bèr budi, ing mangke

Tidak ada komentar:

Posting Komentar

jawa

jawa

About

Menapa panjenengan remen kaliyan blog menika?

Contact Details