Telaah Pranata Keluarga, Agama, lan Sosial

TRISNA DWI SETIANINGSIH

TELAAH PRANATA MASYARAKAT JAWA

1.      Telaah Pranata Keluarga

Unen-unen “Mangan Ora Mangan sing Penting Kumpul”

dadi Tradhisining Kaluwarga

Mangan ora manggan sing penting kumpul, unen-unen sing banget dirasakake dening kaluwargaku. Saben dina mesthi kudu ana wektu kanggo kumpul bareng sakaluwarga. Ya namung crita-crita bae ning ruang kaluwarga. Biasane nalika bengi bubar ngaji, watara tabuh 9 bengi nganti jam 10an mesthi bae kudu kumpul dhisik. Acara kumpul iki kaleksanan saben dina. Yen pas ora ana jadwal ngaji, yaiku dina setu lan minggu, biasane kumpul kaluwarga bisa luwih suwe, jam 8 bengi wae kabeh padha kumpul. Biasane yen dina setu lan minggu bengi bulik lan putra-putrane uga melu kumpul, dhasare omahe cedhak karo omahku.

Kabeh sekeluwarga bisa kumpul amerga yen ana sing crita marang salah sijining kaluwarga, tuladhane nalika iku aku lagi crita-crita marang ibu. Banjur kang mas lan adhi-adhiku banjur melu-melu marani lan ngrungokake critaku. Bapak uga melu-melu kumpul. Mesthi bae ana rasa kurang yen ora melu kumpul kaluwarga iku.

Acara kumpul bareng iku minangka sarana kanggo putra-putra supaya bisa cedhak karo kaluwarga, bisa rerembugan babagan masalah apa bae, lan bisa cerita-cerita kedadeyan sing diweruhi utawa dilakoni. Biasane padha gantian anggone nyritakake kabar utawa kedadeyan sing lucu-lucu utawa kedadeyan liyane sing kira-kira bisa kanggo crita. Ing wektu iku sakliyane kanggo crita, kadang kala padha ngrembug tugas-tugas utawa PR sing durung rampung digarap. Biasane adik sing njaluk warah marang ibu. Nanging kabeh padha ngrewangi uga menehi saran.

Kumpul kaluwarga iki wis dadi kegiatan saben dina ing kaluwargaku. Wis dadi tradhisi khusus kanggo kaluwarga. Yen pas ning ngomah kok ora melu kumpul iku rasane gela banget.

2.      Telaah Pranata Agama

Tradhisi Qosidahan ing Dhusun Plikon

Desa Trasan, Kecamatan Bandongan, Kabupaten Magelang

Tradhisi Qosidahan minangka sawijining tradhisi sing wis aran banget anane. Ing desaku, tradhisi iki namung katindakake dening siji dhusun, yaiku Dhusun Plikon. Sakliyane ing dhusun Plikon ora ana maneh sing nduweni grup Qosidahan. Menawa ana kagiyatan dhesa utawa kagiyatan dhusun, RT, utawa kaluwarga iku ana sing nduweni hajatan, biyasane grup Qosidahan iki diutus ngisi adicara. Ananging biyasane grup Qosidahan iki diundang ing adicara pengajian, bisa pengajian sing dianakake ing desa, dhusun, RT, utawa kaluwarga.

Tradhisi Qosidahan utawa Rebana iku tansah kaleksanan ing Dhusun Plikon, dhusun tangga nanging isih sak desa. Dhusun Plikon ikiwis nduweni grup Qosidahan dhewe, uga ana sragame barang. Saben ana pengetan ing acara desa biyasane grup iki tampil. Ananging grup qosidahan iki kabentuk tujuwane kanggo ngiringi nalika pengajian.

Warga masyarakat ing dhusun iku tansah kerep latian Qosidahan. Saben-saben ana acara pengajian dhusun, yaiku saben malem Rebo Pahing mesthi dianakake pengajian gedhen. Mesthi bae ngundang Pak Kyai saka liya desa. Saben acara pengajian, mesthi bae ana Qosidahan sing ana ing dhusun iku. Kagiyatan iki pancen wis dadi tradhisi ing dhusun Plikon. Yen arep ana pengajian gedhen, kudu ana grup Qosidahan, ngundang kyai sala liya desa, lan kudu ana panganane.

Senadyan Qosidahan iku ora ana tuntunane ing Al-Qur’an utawa Al-Hadis, ananging tetep bae dianakake Qosidahan. Warga masyarakat nganakake Qosidahan iku kanggo njaga tradhisine Wali Sanga. Jaman biyen Wali Sanga anggone nyebarake agama Islam nggunakake metode Qosidahan iki. Saengga saben ana acara pengajian gedhe mesthi bae ana Qosidahan.

3.      Telaah Pranata Sosial

Kerja Bakti Resik Kubur ing Dhusun Semaitan

Desa Trasan, Kecamatan Bandongan, kabupaten Magelang

Dhusun Semaitan iku mapan ing Desa Trasan, Kecamatan Bandongan, Kabupaten Magelang. Dhusun iku yen ditonton saka kahanan masyarakate, katon yen ing dhusun iku ora ana gegeran. Saben warga masyarakat bisa rukun, iku katon nalika ana acara kerja bakti resik kubur. Kerja bakti resik kubur mesthi kaleksanan dening kabeh warga masyarakat

Dhusun Semaitan saben minggu ing awalan sasi. Ing dhusunku iku kabeh warga masyarakat sing lanang mesthi kudu melu acara kerja bakti iki. Kerja bakti ing desaku iki biasane diwiwiti tabuh 6 esuk. Kabeh warga masyarakat padha kumpul ing pinggiran kuburan. Sawise padha kumpul kabeh padha dedonga bareng dipimpin satunggaling sesepuh. Sawise iku banjur padha mlebu ing kuburan lan ngresiki kuburan. Kabeh godhong-godhong lan kabeh larahan diresiki kabeh, dilumpukake dadi siji. Sawise godhong-godhong lan larahan garing dikumpulke, banjur diobong ing pinggiran kuburan.

Sawise padha resik-resik biyasane banjur ana suguhan panganan saka dhusun. Kabeh banjur padha leren, padha ngunjuk lan dhahar panganan sing wis cumawis. Nalika iku, mesthi bae padha crita-crita. Iki bisa nuwuhake kerukunan antar warga masyarakat.

 Acara resik kubur iki wis dadi tradhisi saben sasi ing Dhusun Semaitan. Kabeh warga masyarakat padha melu kerja. Ora cilik ora gedhe, ora tua ora enom, kabeh sing ngrumangsani yen dheweke isih kuwat anggone kerja bakti padha melu kabeh. Kajaba wong sing temenanan ora bisa, amarga ana kagiyatan liya sing luwih penting, biyasane dheweke banjur lapor marang kepala RT utawa kepala dhusun lan biyasane melu nguruni jajanan kanggo wong sing mangkat kerja bakti. Kagiyatan iki bisa nuwuhake raketing warga sak dhusun.